Boerderij De Haver, gebouwd in 1894, ging gebukt onder de gevolgen van de gaswinning. Nu wordt het pand opgeknapt door Stichting Het Groninger Landschap. Foto: Geert Job Sevink

Uitgekocht! Dit zijn de huizen in Groningen waarin bewoners vanwege de bevingsproblematiek écht niet meer wilden wonen

Op het dak zijn werklui druk bezig om alle 35.000 dakpannen netjes te leggen. Eindelijk is het zover. De monumentale en iconische boerderij De Haver in Onderdendam wordt in oude luister hersteld.

De stichting beheerde vorige maand 57 panden en twee kavels met een geschatte marktwaarde van 16,5 miljoen euro in het aardbevingsgebied. De afgelopen jaren zijn ze opgekocht door de NAM of via regelingen in handen gekomen van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG). Die probeert ze met hulp van SWAG en makelaars weer van de hand te doen.

De mensen die hun woning op deze manier hebben verlaten, maakten gebruik van een opkoopregeling. Ze kregen elders een baan of verkeerden vanwege schades, grote sociale problemen en waardedaling of een combinatie daarvan in een uitzichtloze situatie.

‘Onze kinderen zeiden: jongens, jullie hebben het gered en zijn veilig’

Diederick en Janneke Tepper uit Scheemda werden na een strijd van ruim zes jaar uitgekocht door de NAM. Dat gebeurde op last van de Commissie Bijzondere Situaties. Hun boerderij heeft forse schade en staat te koop.

Diederick en Janneke Tepper.

,,Wij konden niet meer’’, zegt Diederick (59). ,,Ik kreeg hartritmestoornissen en kon niet meer werken. Mijn vrouw is een jaar ziek thuis geweest. Gelukkig gaat het weer wat beter.’’ Ze zijn verhuisd naar Blauwestad. ,,We hebben wel overal afscheid van genomen. In Scheemda had ik een handelsbedrijf in hard hout. Nu werk ik weer volledig voor een baas. Onze kinderen zeiden: jullie hebben het gered en zijn veilig. De boerderij was niet veilig.’’

Toen Diederick daar zijn spullen uit de schuur wilde halen, kon dat eerst niet. De deur was gebarricadeerd. Ze moesten eerst de muren van de schuur stutten. Het heeft zes weken geduurd voordat ik kraan, kieper en trekker kon meenemen.’’ Diederick mist zijn houtbedrijf waar hij investeerde in machines en gekloofd hout verkocht.’’

In Scheemda blijven was geen optie meer. ,,We konden niet meer strijden. We waren op en hadden echt geen energie meer. Dit heeft ons veel tijd en geld gekost. Aan ingenieurs- en proceskosten 54.000 euro. Daar komen de advocaatkosten overheen. Opgeteld gaat het om een ton. Mijn vrouw was alleen voor dat soort dingen aan het werk.’’

De boerderij staat te koop voor 365.000 euro. ,,Een geïnteresseerde koper wilde van ons weten hoe het pand er voor staat. Ze hadden hem verteld dat er 70 mille aan schade is.’’ Diederick zucht. ,,Laat ik vriendelijk zeggen. Dat bedrag lijkt me aan de lage kant.’’

Van rijtjeshuizen tot rentenierswoningen

Voor vier panden van de 57 panden geldt dat er naast een woon- ook een bedrijfsbestemming op rust. ,,Als je naar het woningbestand kijkt, hebben we van alles’’, zegt Kruithof. ,,Rijtjeshuizen maar ook rentenierswoningen, boerderijen en Rijksmonumenten, zoals de Geertsemaheerd in Slochteren.’’

Dit pand werd in 2016 door de NAM opgekocht. Het werd een jaar eerder al onbewoonbaar verklaard. Het bijzondere pand uit 1795 is sterk aangetast door een combinatie van aardbevingen en vochtproblemen. Het was in handen van een vastgoedbedrijf in Hoogezand. Voor Geertsemaheerd is belangstelling getoond. ,,We overleggen eerst met de gemeente. Zij kennen vaak mogelijke gegadigden.’’

De prijzen van de woningen binnen de portefeuille van SWAG variëren enorm. Een woning in ’t Zandt die overwoekerd door groen vanaf de weg amper te zien is, staat niet op Funda. Een woonboerderij in hartje Woltersum moet 595.000 euro opbrengen. Een smal huis in Oudeschip staat te koop voor 165.000 euro. De makelaar heeft er op de site ‘ artist impressions ’ bijgeplaatst: gefotoshopte afbeeldingen die laten zien hoe de woning er met een heleboel liefde uit kan komen te zien.

'Zo in de zomer ziet het er prachtig uit. Maar in de winter is dat wel anders'

In Usquert staat een prachtig statig pand langs de Streeksterweg. Boerderij Zuidpool, gebouwd in 1852, wordt via CareX anti-kraak bewoond door Sieger Wiersma en zijn gezin. Ze wonen daar sinds december 2017.

Sieger Wiersma.

,,Zo in de zomer ziet het er prachtig uit. Maar in de winter, toen wij hier kwamen was het wel anders. Het huis was helemaal gestript en omdat het in december vroeg donker is, was het binnen gitzwart. We liepen rond met lampjes op onze hoofden om wat te kunnen zien.”

Van de aardbevingsschade merkt Wiersma weinig. De schoorstenen zijn verstevigd, maar verder ziet het pand er zo, met het blote oog, best goed uit. „We zijn hier ook niet bang. Dit huis kan echt wel tegen een stootje.”

De vorige eigenaar heeft de woning helemaal in oude luister hersteld. Op de muren zit ouderwets behang op jute, het huis heeft hoge plafonds en de ramen aan de voorkant bieden uitzicht op de akkers.

De kinderen van Wiersma slapen soms in de bedstede en in de schuur staat een rosmolen, waar paarden vroeger werden aan gebonden om boter te karnen. ,,We wonen hier met veel plezier, maar er moet wel veel aan gebeuren. Het voorhuis is bijvoorbeeld niet warm te krijgen, dus in de winter is het daar steenkoud.”

Snel de woningmarkt weer op

Voorzitter Kruithof van SWAG zegt dat zijn stichting sinds vorig jaar verantwoordelijk is voor aankoop, beheer en verkoop. ,,Na onstuimig weer herstellen we schades en onderhouden zo goed mogelijk de tuinen. Als huizen afgezonderd liggen, worden ze middels anti-kraak bewoond.’’

Met verreweg de meeste huizen gaat SWAG heel snel weer de woningmarkt op. Op deze manier zijn er afgelopen tijd meer dan twintig panden verkocht. Wanneer verkoop geen optie is, kijkt de stichting naar herbestemming, versterking of sloop. ,,Een pand tegen de vlakte gooien gebeurt als sloop deel uitmaakt van een groter plan. Een deel van de panden wordt nog niet verkocht omdat ze in een te slechte staat verkeren’’, zegt Kruithof.

Zo’n huis staat bijvoorbeeld aan de rand van Oosterwijtwerd. Dichtgetimmerde ramen, scheve muren, losliggende dakpannen en scheuren in de stenen.

Oosterwijtwerd. Foto: DVHN

‘Nog niets teruggegeven aan de natuur’

Soms zit er bij een woningverkoop wat ruis op de lijn. Dan zorgt makelaar Sjirk de Jong dat het pand een oppeppertje krijgt. ,,Een muurtje stucen of de tuin fatsoeneren helpt enorm. Een artist impression met een denkbeeldige inrichting op funda zetten, doet wonderen.’’

Op deze manier zijn recent een pand in Slochteren en een leegstaande boerderij in Schildwolde aangepakt. Voor de boerderij zijn nu twintig bezichtigingen. De Jong verkocht de afgelopen jaren enkele tientallen huizen van mensen, die dankzij de opkoopregeling hun woning achterlieten. ,,Geïnteresseerde kopers leg ik uit hoe de vork in de steel zit. Lastig aan de man te brengen zijn de oudere, grotere en gedateerde panden. ,,Vaak gaat het om cultureel erfgoed dat je graag wil behouden.’’

Volgens De Jong zit er nauwelijks iets bij dat gesloopt moet worden. ,,Wel is het zo dat eigenaren grootschalig onderhoud niet konden of wilden betalen. Dat is van invloed op de prijs die uiteindelijk voor het pand moet worden betaald.’’ Stichting Woonbedrijf Aardbevingsgebied Groningen (SWAG) doet geen grote verbouwingen. Een nieuw dak van 50 mille gaat niet door. Daar heeft ze het budget niet voor.’’

De Jong denkt wel dat hij de komende jaren meer te maken krijgt met verlaten woningen die bevingsschade hebben. ,,Dan moeten er stappen worden gezet met een aannemer. Kopers zijn daar niet van onder de indruk. Het is alsof je iets uit een nalatenschap koopt. Er zijn in dit gebied zoveel huizen met schade. Daar kijkt niemand meer raar van op. Ik heb het nog niet meegemaakt dat er iets moest worden teruggegeven aan de natuur.’’

Opkoopregeling van de Commissie Bijzondere Situaties

SWAG krijgt de panden toegeschoven via de Opkoopregeling en de Commissie Bijzondere Situaties (CBS) die zich buigt over zware probleemsituaties. Woningbezitters kunnen twee keer per jaar een aanvraag doen via het Koopinstrument. Dat is een regeling voor mensen die in de problemen zitten en grote moeite hebben hun huis te verkopen.

Een aantal panden kan worden gebruikt als vervangende huisvesting voor mensen die tijdelijk onderdak nodig hebben. Bijvoorbeeld omdat hun huis wordt versterkt. Het beheer van opgekochte woningen is erop gericht risico’s zoals verloedering, vandalisme, kraak, diefstal en brandstichting te verminderen, aldus Kruithof.

SWAG schakelt vaak makelaars in. Ook als het pand in een versterkingstraject zit, gaat het alvast de verkoop in. Als een woning is verkocht, gaat de opbrengst in de pot, zodat andere mensen weer gebruik kunnen maken de opkoopregeling. Kruithof zegt dat er af en toe belangstelling wordt getoond voor een pand. ,,Zo heeft de Menkemaborg het oog laten vallen op een naastgelegen rijksmonument. Ja, dat is een nieuwtje he?’’

Ida Stamhuis van de Menkemaborg beaamt dit. „We zijn aan het kijken of we Huize Tocama kunnen gebruiken en weer een publieksfunctie kunnen geven. Bijvoorbeeld door het als expositieruimte te gebruiken.” Huize Tocama is de grote boerderij aan de Dingeweg 3 met het imposante voorhuis. Het deed voorheen dienst als museum. Het pand heeft wel heel veel aardbevingsschade. „Het duurt wel even voordat het echt gebruikt kan worden.”

Woningmarkt is volop in beweging

Dat de woningmarkt niet stilstaat is ook gebleken tijdens het schrijven van dit verhaal. Zes van de woningen die we hebben bezocht zijn inmiddels verkocht. Daarnaast zijn er negen woningen, die niet op de foto staan, bijgekomen. De huizen staan door de hele provincie: van Usquert tot Woldendorp. De kaart met de woningen is dus sterk aan verandering onderhevig.